Stress oxy hóa được xem là nhân tố chính gây ra sự lão hóa ở da người, vì da thường xuyên chịu tác động của bức xạ mặt trời ô nhiễm từ môi trường, đây lại là những nhân tố chính gây ra các gốc tự do. Da người bình thường cũng có sẵn một lượng chất chống oxy hóa để tự bảo vệ da. Tuy vậy, lượng chất chống oxy hóa tự nhiên sẽ giảm dần khi lão hóa và tiếp xúc lâu với tia UV, khói thuốc, rượu và ô nhiễm. Những gốc tự do không được “thu dọn” sẽ gây hại đến cấu trúc và chức năng của làn da, gây ra ung thư, viêm, lão hóa sớm.
Stress oxy hoá làm mất điện tử thành phần cấu tạo và gây ảnh hưởng đến sự ổn định của tế bào
Các chất chống oxy hóa dùng ngoài da là nhóm hợp chất quan trọng trong dược mỹ phẩm giúp bảo vệ tế bào da khỏi tác hại của các gốc oxy hóa tự do. Những chế phẩm chứa chất chống oxy hóa này rất đa dạng từ vitamin và dẫn xuất đến enzyme đến khoáng chất hay hợp chất có nguồn gốc từ thực vật. Chất chống oxy hóa có thể kết hợp với những sản phẩm dược mỹ phẩm và những hoạt chất khác để cho tác dụng cộng hợp chống lão hóa da. Chẳng hạn như việc thêm chất chống oxy hóa nguồn gốc từ thực vật, vitamin C và E vào kem chống nắng có phổ rộng sẽ giúp cải thiện khả năng bảo vệ khỏi tia UV.
Stress oxy hóa và lão hóa da
Nguồn gốc
Stress oxy hóa trên da người có thể có nguồn gốc nội sinh (vì cơ thể người được nuôi dưỡng bởi oxy) và ngoại sinh (UV, ozone, ô nhiễm hóa học). Gốc oxy hóa tự do có vai trò sinh học quan trọng gồm hydroxyl, superoxid, nitric oxid, ethyl và peroxyl. Peroxynitrite superoxid, hypochlorous acid, hydrogen peroxid, oxy nguyên tử và ozon tuy không phải là những gốc oxy hóa tự do nhưng vẫn gây tổn hại với cơ thể sống.
Gốc tự do có nguồn gốc nội sinh trong quá trình chuyển hóa sinh lý của tế bào, khi những electron dư thừa trong quá trình hô hấp tế bào ở ty thể kết hợp với phân tử oxy để tạo anion superoxid. Những gốc tự do này đôi khi rất cần thiết trong quá trình sống của cơ thể và cũng là yếu tố góp phần cho sự lão hóa cần thiết mà tế bào nào cũng phải trải qua.
Bức xạ UV khi tiếp xúc với tế bào sẽ gây ra những tổn hại thông qua 2 cơ chế. Những thành phần trong tế bào trực tiếp hấp thụ ánh sáng và chuyển sang trạng thái bị kích thích và xảy ra các phản ứng hóa học. Porphyrin và flavin (hợp chất nhạy cảm với ánh sáng) hấp thụ tia UV và chuyển sang trạng thái triplet gây hại.
Ảnh hưởng lên da và sức khoẻ
Những nhân tố có thể thúc đẩy quá trình lão hóa ngoại sinh là các gốc ion hóa, bia rượu, dinh dưỡng nghèo nàn, khói thuốc và ô nhiễm môi trường. Tầng ozon trong khí quyển có thể hấp thu toàn bộ UVC và phần lớn UVB, 95% lượng bức xạ đến mặt đất đều là UVA và chỉ có khoảng 5% là UVB. UVB chỉ qua được lớp biểu bì và là yếu tố chính gây ra sự bỏng rát. UVA có khả năng xuyên thấu tốt hơn, tác động chủ yếu trên lớp trung bì.
Ô nhiễm môi trường, bức xạ,… làm gia tăng stress oxy hoá
Mỗi ngày cơ thể người tiếp nhận hơn 105 stress oxy hóa khác nhau, vì vậy sự tổn hại ADN không phải là việc hiếm gặp. Những cơ chế chống oxy hóa là vô cùng cần thiết để ngăn chặn sự tổn thương cấu trúc gen gây nên đột biến. Đó là sự kết hợp của những enzyme như catalase, peroxidase, superoxide dimutase, glutathione peroxidase, glutathione reductase và những phân tử trọng lượng thấp không phải enzyme như acid ascorbic, acid uric, ubiquinol và tocopherol. Ngoài việc ngăn chặn sự oxy hóa của những phân tử sinh học, giảm sự hình thành gốc tự do, chúng còn góp phần thu dọn những gốc tự do đã hình thành. Trong tế bào chất, GSH và vitamin C là những chất chống oxy hóa quan trọng, còn ở màng tế bào thì α-tocopherol lại chiếm ưu thế. Nồng độ chất chống oxy hóa này ở lớp sừng cao hơn so với trung bì. Những hệ thống enzyme này sử dụng coenzyme là các nguyên tố kim loại như đồng, kẽm, mangan và selenium.
Theo thời gian, gốc oxy hóa nội sinh hay ngoại sinh gây ra những tổn thương ADN và đột biến gen, suy giảm chức năng protein và peroxid hóa màng lipid. Các matrix metalloproteinase (MMP) như MMP 1, 3 và 9 gia tăng khiến cho collagen bị thoái giáng nhiều hơn, nhất là collagen I và III. Gốc tự do kích thích sự peroxid hóa những chuỗi acid béo chưa bão hòa ở lớp sừng, dẫn đến khô da; tăng cường ly giải các polysaccharid như acid hyaluronic và thay đổi thành phần sinh học của da. Liên kết chéo của protein trên da như collagen và elastin được hình thành do sự oxy hóa của một vài acid amin, làm cho da cứng lại, nhăn nheo và lão hóa.
Lão hoá da, ung thư,… gây phát sinh do quá trình oxy hoá ảnh hưởng lớn đến con người