Ma trận ngoại bào (EMC- Extracellular Matrix Components) dùng để chỉ cấu trúc da phần còn lại của lớp trung bì sau khi loại bỏ tất cả các tế bào có vai trò đảm bảo cho tính toàn vẹn cấu trúc, sự phục hồi cơ học, độ bền cũng như các thuộc tính khác của làn da. Sự thoái hóa ma trận này là căn nguyên quan trọng trong việc hình thành nếp nhăn cũng như các dấu hiệu lão hóa khác.
Ma trận ngoại bào (EMC- Extracellular Matrix Components)
Các thành phần được biết đến nhiều nhất của ma trận cấu trúc ngoại bào da là các protein cấu trúc (collagen và elastin) rất quan trọng đối với sức khỏe và sự trẻ trung của làn da. Tuy nhiên, cũng giống như việc chỉ với trụ và thép không thể tạo nên tòa nhà vững chắc, các protein cấu trúc là cần thiết nhưng chỉ riêng chúng thì không đủ để tạo nên một ma trận cấu trúc da khỏe mạnh. Ngoài khung cơ bản được hình thành bởi protein cấu trúc, cấu trúc da còn cần các chất độn thích hợp khác để cung cấp hệ thống đệm cơ học, lưu giữ độ ẩm, tăng cường chức năng hàng rào bảo vệ da,.… Các chất độn chính là glycan, một dạng polymer của đường gồm glycosaminoglycan và proteoglycan. Glycan quan trọng nhất có lẽ là acid hyaluronic (hyaluronan, hyaluronate).
Cấu trúc hóa học
Acid hyaluronic (HA) là một chuỗi polymer được tạo thành bởi acid D-glucoronic và N-acetyl glucosamine. Chuỗi acid hyaluronic có thể dài đến 25,000 đơn vị hay thậm chí dài hơn, trọng lượng phân tử nằm trong khoảng từ 5,000 – 25,000,000 Da.
Cấu trúc acid hyaluronic
Acid hyaluronic được tổng hợp nhờ sự xúc tác của các enzyme có tên gọi là hyaluronan synthases (men tổng hợp hyaluronan). Cơ thể người có ít nhất 3 dạng enzyme này: HAS1, HAS2 và HAS3. Các men HAS1 và HAS2 synthase sản xuất các phân tử HA có trọng lượng phân tử cao hơn trong khi HAS3 xúc tác tổng hợp các phân tử HA có trọng lượng thấp hơn. HA bị thủy phân bởi enzyme có tên là hyaluronidase cũng có nhiều dạng khác nhau.
Hyaluronidase ly giải acid hyaluronic, được ứng dụng trong loại bỏ chất độn acid hyaluronic không như ý
Acid hyaluronic và sinh lý da
Acid hyaluronic đảm nhiệm nhiều chức năng trong cơ thể, đặc biệt là ở các mô liên kết. Bên trong làn da, HA có một vài vai trò nổi bật như:
- Lưu giữ độ ẩm trong da
- Tăng độ nhớt và giảm tính thấm của dịch ngoại bào
- Góp phần vào độ đàn hồi cơ học và sự mềm mại của làn da
- Điều hòa quá trình phục hồi mô
- Điều hòa các hoạt động tăng sinh tế bào
- Điều hòa các phản ứng miễn dịch và phản ứng viêm
Cơ chế hoạt động của acid hyaluronic, bằng cách hấp thu nước vào da, HA giúp da đầy đặn và đủ nước
Cần chú ý rằng các hiệu ứng sinh lý của acid hyaluronic phụ thuộc khá nhiều vào kích thước (hay trọng lượng phân tử) của chuỗi. Cụ thể, các phân tử HA tương đối nhỏ (trọng lượng phân tử thấp hơn 20,000 Da) tỏ ra có khả năng thúc đẩy các giai đoạn đầu của quá trình làm lành vết thương bao gồm việc kích hoạt nhiều loại tế bào miễn dịch cũng như các đáp ứng viêm khác nhau. Điều này cũng tương đối dễ hiểu. Thông thường, một tổn thương xảy ra sẽ dẫn đến sự thoái hóa ma trận ngoại bào (trong đó có HA), khi đó các mảnh nhỏ (HA) sẽ hoạt động như các thành phần tín hiệu của tổn tương từ đó thúc đẩy các cơ chế làm lành của cơ thể. Mặt khác, các phân tử HA lớn lại có xu hướng ngăn chặn các đáp ứng miễn dịch và phản ứng viêm cục bộ. Theo logic tương tự, các phân tử HA lớn sẽ là tín hiệu giúp làn da nhận biết cấu trúc của nó vẫn ở trạng thái nguyên vẹn và các phản ứng phòng vệ và phục hồi là không cần thiết.
Acid hyaluronic và lão hóa da
Lượng acid hyaluronic trong cơ thể nói chung và làn da nói riêng sẽ suy giảm theo thời gian cùng với tiến trình lão hóa (đạt đỉnh ở độ tuổi vị thành niên hoặc giai đoạn sớm của tuổi trưởng thành). Việc này góp phần làm giảm độ ẩm bên trong da, làn da trở nên mỏng hơn, mất đi tính mềm mại và độ đàn hồi. Ngoài ra, sự sụt giảm của HA cũng có thể làm giảm khả năng của làn da trong việc tự phục hồi đồng thời ảnh hưởng đến sự tổng hợp và lắng đọng các thành phần trong ma trận cấu trúc da, gây hình thành nếp nhăn cũng như các biểu hiện lão hóa khác.
HA duy trì làn da tươi trẻ
Acid hyaluronic thoa ngoài da
Acid hyaluronic hiện có rất nhiều trên thị trường ở các dạng gel, serum hay dưỡng ẩm thân nước…
Các loại mỹ phẩm dùng ngoài chứa acid hyaluronic hiện có rất nhiều trên thị trường ở các dạng gel, serum hay dưỡng ẩm thân nước,… Tuy nhiên, lợi ích của chúng vẫn chỉ ở mức giới hạn. HA có thể cho hiệu ứng dưỡng ẩm bề mặt da cực tốt dù là được sử dụng đơn độc hay kết hợp với các thành phần dưỡng ẩm khác. Tuy nhiên, việc các công thức HA có mang lại hiệu quả tốt ở các môi trường khí hậu hanh khô hay không vẫn còn gây tranh cãi. Khi độ ẩm của không khí thấp, HA có thể có xu hướng lôi kéo nước từ trong da ra ngoài môi trường hơn là chiều ngược lại, do vậy mang lại tác dụng trái ngược. Điều kiện tối ưu cho việc sử dụng HA vẫn còn cần được xem xét bởi nhiều nghiên cứu hơn nữa.
HA dùng ngoài có thể mang lại nhiều hiệu quả khác ngoài tác dụng dưỡng ẩm? Nó có thể xâm nhập sâu vào lớp trung bì để giúp tái xây dựng ma trận cấu trúc ngoại bào da hay không? Thông thường, các phân tử kích thước lớn không thể xâm nhập vào da hoặc chỉ có thể thẩm thấu ở một lượng rất nhỏ. Hầu hết các phân tử HA kích thước từ trung bình đến lớn sẽ không thể xâm nhập vào da đủ để có thể ảnh hưởng đến ma trận cấu trúc da. Tuy nhiên, các phân tử HA kích thước nhỏ (5,000 – 20,000 Da) có thể đi vào lớp trung bì với lượng đáng kể.