Nám da là một rối loạn da sắc tố da mãn tính, đối xứng, vết loang lổ, màu nâu trên da. Nó có gây mất thẩm mỹ và thiếu tự tin trong giao tiếp.

Ai có thể bị nám da?

Nám da phổ biến ở phụ nữ hơn so với nam giới. Chỉ ¼ đến 1/20 cá nhân bị ảnh hưởng là nam giới và phụ thuộc vào dân số nghiên cứu. Nó thường bắt đầu trong độ tuổi từ 20 đến 40 tuổi, nhưng nó có thể bắt đầu trong thời thơ ấu cho đến tuổi trung niên.

Nám da phổ biến hơn ở những người hay tắm nắng hay người có làn da màu nâu tự nhiên (loại da Fitzpatrick 3 và 4) so với những người có làn da trắng (loại da 1 và 2) hoặc màu đen da (loại da 5 hoặc 6).

Hình ảnh nám da ở nữ giới

Nguyên nhân gây nám?

Nguyên nhân của nám khá phức tạp. Các sắc tố là do việc sản xuất quá mức melanin của các tế bào sắc tố (melanocyte) được đưa lên bởi các tế bào sừng (biểu bì hắc tố) và lắng đọng ở lớp trung bì (hắc tố, melanophages). Ngoài ra, các nghiên cứu cũng cho thấy, có một khuynh hướng di truyền liên quan đến nám với ít nhất một phần ba bệnh nhân có các thành viên khác trong gia đình cũng bị nám.Trong hầu hết mọi người, nám là một rối loạn mãn tính.

Một số nguyên nhân gây nám bao gồm:

• Ánh nắng mặt trời là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất có thể tránh được.
• Phụ nữ mang thai thường bị nám, sắc tố thường mất dần một vài tháng sau khi sinh.
• Thuốc tránh thai – nội tiết tố có chứa estrogen hoặc progesterone, hormone thay thế, dụng cụ đặt tử cung và cấy ghép là yếu tố ảnh hưởng trong khoảng một phần tư phụ nữ bị nám da.
• Một số loại thuốc (bao gồm cả phương pháp điều trị mới cho bệnh ung thư), xà phòng thơm hoặc khử mùi, chất tẩy rửa và mỹ phẩm có thể gây ra một phản ứng phototoxic gây nên nám, sau đó có thể tồn tại lâu dài.
• Suy giáp (mức thấp của tuần hoàn hormone tuyến giáp)

Nám da thường phát sinh trên những người khỏe mạnh, không mang thai. Phơi nhiễm với nắng quá lâu gây lắng đọng các sắc tố trong da và tồn lưu lâu dài trong da. Tiếp xúc với bức xạ tia cực tím (UVR) gây tăng sắc tố vì nó kích hoạt các melanocytes để sản xuất melanin nhiều hơn.

Đặc điểm lâm sàng của nám là gì?

Nám trình nám biểu hiện như đốm tàn nhang và xuất hiện thành mảng. Mảng nâu phẳng lớn được tìm thấy ở cả hai bên của khuôn mặt và thường không có ranh giới rõ ràng. Nám da đôi khi được phân chia thành một số loại: nám biểu bì (bề mặt da), nám trung bì (sâu) và các loại hỗn hợp. Đèn wood có thể được sử dụng để xác định độ sâu của các sắc tố.

Loại nám	Đặc điểm lâm sàng
Nám thượng bì	Phần rìa rõ ràng, màu nâu sẫm, xuất hiện rõ ràng hơn dưới ánh sáng đèn wood. Đáp ứng tốt với điều trị
Nám trung bì	Biên giới không xác định, màu nâu sáng hoặc xanh nhạt, không thay đổi dưới ánh sáng đèn wood. Đáp ứng kém với điều trị
Nám hỗn hợp	Loại phổ biến nhất. Sự kết hợp của màu hơi xanh, mảnh màu nâu không đều màu, mô hình hỗn hợp nhìn thấy dưới ánh sáng đèn wood. Đáp ứng từng phần với điều trị

Điều trị nám như thế nào?

Nám da có thể rất chậm đáp ứng với điều trị, đặc biệt là nếu xuất hiện trong một thời gian dài. Điều trị có thể dẫn đến viêm da tiếp xúc kích ứng ở những bệnh nhân có làn da nhạy cảm và điều này có thể dẫn đến tăng sắc tố sau viêm.

Nhiều loại hoạt chất với cường độ khác nhau được sử dụng phù hợp với từng loại da chuyên biệt và cần được tư vấn, chỉ định bởi chuyên viên da liễu. Trong điều trị nám da, glycolic acid 30-70% thường được sử dụng. Các phối hợp đa dạng khác bao gồm: hỗn hợp acid glycolic acid 10% và HQ 2% cũng có thể dùng trong điều trị nám.

Khi tiến hành điều trị cần tiến hành phối hợp các biện pháp sau:

Các biện pháp chung

• Ngừng dùng thuốc ngừa thai nội tiết tố.
• Chống nắng: sử dụng chống nắng phổ rộng với yếu tố bảo vệ cao (SPF 50+), kem chống nắng được áp dụng cho toàn bộ khuôn mặt mỗi ngày. Kem cần được bôi lại sau mỗi 2 tiếng nếu ở ngoài trời trong những tháng mùa hè. Ngoài ra, sử dụng make-up có chứa kem chống nắng càng tăng tính bảo vệ, đội mũ rộng vành để che chắn.
• Sử dụng chất làm sạch, tác dụng tẩy rửa nhẹ và nếu da khô thì cần dưỡng ẩm da.
• Dùng make-up để che đi vết sắc tố.

Điều trị tại chỗ

Các chất ức chế tyrosinase là phương pháp điều trị chủ đạo. Mục đích là để ngăn chặn sự hình thành sắc tố mới bằng cách ức chế sự hình thành của melanin bằng các melanocytes.

• Hydroquinone 2-4% như kem hoặc lotion, bôi chính xác lên các khu vực tăng sắc tố vào ban đêm trong 2-4 tháng. Điều này có thể gây viêm da tiếp xúc (nhức và sưng đỏ) ở 25% bệnh nhân. Hoạt chất không nên được sử dụng ở nồng độ cao hơn hoặc kéo dài.
• Acid azelaic dạng kem, lotion hoặc gel có thể được áp dụng hai lần mỗi ngày lâu dài, an toàn trong thai kỳ.  Tuy nhiên, sản phẩm có thể gây khó chịu nơi thoa.
• Kojic acid hoặc kojic dipalmitate acid thường được sử dụng. Kojic acid có thể gây viêm da tiếp xúc kích thích nhưng ít phổ biến hoặc gây viêm da tiếp xúc dị ứng.
• Acid ascorbic (vitamin C) cũng hoạt động thông qua đồng để ức chế sự sản xuất sắc tố. Sự dung nạp tốt nhưng rất không ổn định, do đó thường được kết hợp với các thuốc khác.
• Methimazole (thuốc antithyroid) dạng kem đã được báo cáo để làm giảm sự tổng hợp melanin sắc tố nám trong nám kháng trị hydroquinone.
• Một tác nhân mới trong điều trị bao gồm kẽm sulfate mequinol, arbutin và deoxyarbutin (từ dâu tây), chiết xuất từ ​​cam thảo, rucinol, resveratrol, 4-hydroxy-anisol, 2,5-dimethyl-4-hydroxy-3 (2H) -furanone và N glucosamine –acetyl.

Hợp chất hoạt tính khác sử dụng để trị nám bao gồm:

• Corticosteroid như hydrocortisone: nhanh chóng phai màu và làm giảm khả năng viêm da tiếp xúc gây ra bởi các tác nhân khác. Steroid tại chỗ mạnh tránh được do tiềm năng gây ra tác dụng phụ.
• Chiết xuất từ ​​đậu tương, được cho là có thể làm giảm chuyển sắc tố lên da (tế bào sừng) và ức chế thụ thể.
• Tranexamic acid, một chất tương tự lysine ức chế plasmin và thường được sử dụng bằng đường uống để cầm máu. Nó làm giảm sản xuất prostaglandin, tiền thân của tyrosine. Tranexamic acid đã được sử dụng thí điểm cho nám như một loại kem hoặc tiêm vào da (mesotherapy), cho thấy một số lợi ích. Nó có thể gây dị ứng hoặc kích ứng.

Sắc tố bề ngoài hoặc biểu bì có thể bong ra. Tẩy tế bào chết cũng có thể cho phép các chất ức chế tyrosinase thâm nhập hiệu quả hơn. Điều này phải được thực hiện một cách cẩn thận vì tẩy da chết không đúng cách cũng có thể tạo ra tăng sắc tố sau viêm.

• Alpha hydroxy acid bao gồm cả acid glycolic và acid lactic giúp tẩy da chết bề mặt hóa học và tạo độ pH thấp ức chế hoạt động của tyrosinase.
• Retinoid bôi, như tretinoin (một loại thuốc theo toa) có hiệu quả trong trị liệu. Tretinoin có thể khó chịu và đôi khi gây ra viêm da tiếp xúc. Không sử dụng trong khi mang thai.
• Acid salicylic là một thành phần phổ biến trong các loại chế phẩm tẩy da chết, nhưng nó không phải là hoạt chất chuyên biệt trong việc điều trị nám.

Việc xây dựng thành sự kết hợp của hydroquinone, tretinoin, steroid hiệu lực trung bình có hiệu quả trong việc cải thiện nám lên đế 60-80% những người được điều trị. Nhiều kết hợp khác của các tác nhân ại chỗ được sử dụng phổ biến, vì chúng có nhiều hiệu quả hơn dùng một mình. Tuy nhiên, các sản phẩm này thường đắt tiền.

Thuốc chữa nám da đường uống

Thuốc uống cho nám đang được xem xét, bao gồm acid tranexamic và glutathione. Hiện vẫn chưa có thuốc trị nám đường uống nào được sử dụng.

Thiết bị được sử dụng để điều trị nám

Việc điều trị lý tưởng cho nám sẽ phá hủy các sắc tố nhưng không gây tổn hại các tế khỏe mạnh. Thật không may, điều này rất khó khăn để đạt được. Các phương pháp trị liệu công nghệ cao có thể được sử dụng để loại bỏ các sắc tố ở thượng bì nhưng thận trọng vì có thể gây tăng sắc tố sau viêm. Bệnh nhân nên được điều trị bằng thuốc ức chế tyrosinase.

Các phương pháp điều trị tại các trung tâm thẩm mỹ bao gồm: tẩy da hóa học, microdermabrasion (phương pháp siêu mài da) và laser trị liệu, đồng thời phối hợp với các dạng chế phẩm dùng ngoài tại nhà.

Phương pháp siêu mài da sử dụng dạng hút chân không và vật liệu mài mòn da: kim cương, tinh thể nhôm oxyd để tẩy đi lớp tế bào da trên cùng. Áp lực chân không được điều chỉnh tùy thuộc vào sự nhạy cảm và chịu đựng của da. Một lượt điều trị microdermabrasion điển hình có thể kéo dài từ vài phút đến một giờ. Kỹ thuật microdermabrasion có thể cải thiện nám, nhưng kết quả thường không nhìn thấy ngay lập tức mà phải sau một hoặc hai lượt điều trị. Các phương pháp điều trị cần kết hợp với kem chống nắng và các loại kem khác để mang lại kết quả tốt nhất.

Không có gì đảm bảo rằng nám sẽ được cải thiện hoàn toàn. Trong một số trường hợp, nếu điều trị chưa phù hợp, có thể gây tăng hoặc làm trầm trọng thêm vết nám. Ngoài ra, các quy trình chăm sóc này gần như luôn luôn được coi là liệu pháp điều trị thẩm mỹ và có thể không được cung cấp bởi các nhà cung cấp bảo hiểm y tế.

IPL (Intense Pulsed Light): cũng được dùng trong điều trị nám, nhắm mục tiêu đốm đen có chọn lọc. Thiết bị IPL được sử dụng dưới sự giám sát nghiêm ngặt của một bác sĩ được đào tạo kỹ lưỡng để đảm bảo an toàn cho da.

Laser có hiệu quả trong điều trị nám như thế nào?

Laser có thể được sử dụng trong trị nám, nhưng thường tạo ra kết quả chỉ là tạm thời. Điều trị bằng laser không phải là sự lựa chọn chính để điều trị nám như các nghiên cứu cho thấy ít hoặc không có sự cải thiện trong tăng sắc tố cho hầu hết bệnh nhân. Laser thực sự có thể làm trầm trọng thêm một số loại nám và nên được sử dụng thận trọng. Nhiều phương pháp điều trị bằng laser có thể cần thiết để có kết quả, phương pháp điều trị có hiệu quả khi chúng được điều trị lặp lại.

Một trường hợp điều trị nám bằng laser

Để đảm bảo điều trị thành công, bệnh nhân cần hạn chế tối đa tiếp xúc với ánh mặt trời. Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú sữa mẹ không nên tiến hành điều trị nám. Nhiều loại kem trị nám cần được ngưng vào thời kỳ mang thai và cho con bú vì nguy cơ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển thai nhi và trẻ sơ sinh.