Gàu là một tình trạng trong đó các tế bào da chết bong tróc ra khỏi da đầu với số lượng đáng chú ý. Những tế bào chết này dính lại với nhau thường là do các mảnh vỡ trên bề mặt và dầu trên tóc, chúng dễ nhận thấy như những mảnh vụn trên da đầu và trên quần áo. Gàu thường kèm theo ngứa, gây khó chịu và khó điều trị.

Gàu có thể là một dạng nhẹ của viêm da tiết bã hoặc các nguyên nhân không rõ khác

Gàu có thể là một dạng nhẹ của viêm da tiết bã không rõ nguyên nhân. Nguyên nhân chính xác của tình trạng này chưa được xác định, nhưng các yếu tố khác như: vệ sinh kém, không gội đầu thường xuyên, sử dụng các sản phẩm dành cho tóc không phù hợp,… có thể làm tăng nguy cơ. Đây là một mối lo ngại và vấn đề này liên quan đến mỹ phẩm nhiều hơn là một vấn đề y tế.

Triệu chứng

Các triệu chứng bao gồm các mảng da chết, ngứa và bong tróc trên da đầu.

Chẩn đoán

Trong hầu hết các trường hợp, gàu có thể tự chẩn đoán mà không cần đến sự trợ giúp của bác sĩ.

Thời gian dự kiến

Gàu là một tình trạng mạn tính (kéo dài) xuất hiện và biến mất liên tục. Nó có thể biến mất hoặc ít nghiêm trọng hơn trong những tháng thời tiết ấm.

Phòng ngừa

Mặc dù không có cách nào để ngăn ngừa gàu, nhưng việc sử dụng thường xuyên dầu gội chống gàu có thể kiểm soát được vấn đề này. Tránh để da đầu bị nóng quá mức, chẳng hạn như thường xuyên sử dụng máy sấy tóc.

Điều trị

Việc điều trị nhằm mục đích ngăn chặn gàu bằng cách làm chậm sự sản sinh của các tế bào da hoặc chống lại sự sản xuất nấm men.

Có nhiều loại dầu gội hiệu quả trên thị trường để kiểm soát gàu. Tìm các thành phần hoạt tính như acid salicylic, hắc ín và selen. Hầu hết các loại dầu gội đều hoạt động tốt nếu chúng được để trong vài phút sau khi tạo bọt và sau đó rửa sạch với nước. Áp dụng dầu gội thêm lần nữa nếu cần. Khi các sản phẩm dầu gội đầu không kê toa không mang lại hiệu quả, các chuyên gia chăm sóc sức khỏe có thể yêu cầu một loại thuốc theo toa. Hầu hết các loại dầu gội đầu trị gàu có chứa ít nhất một trong các thành phần hoạt tính sau đây:

• Ketoconazol: thuốc kháng nấm. Dầu gội chứa thành phần này có thể sử dụng cho mọi lứa tuổi.
• Selenium sulfide: giảm sản xuất dầu tự nhiên bởi các tuyến dầu trên da đầu. Nó có hiệu quả trong điều trị gàu.
• Kẽm pyrithione: làm chậm sự tăng trưởng của nấm men.
• Hắc ín (coal tar): tác nhân chống nấm tự nhiên. Có thể làm cho da đầu nhạy cảm hơn với ánh nắng mặt trời, cũng có thể gây ung thư ở nồng độ cao.
• Salicylic acid: làm chậm sự sản sinh các tế bào da. Nhiều chế phẩm “tẩy tế bào chết da dầu” có chứa salicylic acid. Việc điều trị đôi khi có thể làm cho da đầu khô và bong tróc nhiều hơn.
• Tinh dầu trà: có nguồn gốc từ cây trà Úc (Melaleuca alternifolia), nhiều loại dầu gội hiện nay đều chứa thành phần này. Nó từ lâu đã được biết như một chất kháng nấm, kháng sinh và chất khử trùng. Một số người có thể dị ứng với thành phần này.

Điều trị phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và độ tuổi của bệnh nhân. Tuy nhiên, các biện pháp thay đổi lối sống có thể hữu ích bao gồm:

• Quản lý stress: căng thẳng có thể kích hoạt tình trạng gàu ở một số người, vì vậy quản lý tình trạng này có thể làm giảm sự xuất hiện của gàu.
• Gội đầu thường xuyên hơn: đối với da đầu nhờn, việc gội đầu hàng ngày có thể hữu ích.
• Ánh sáng mặt trời: tiếp xúc vừa phải với ánh nắng mặt trời cũng mang lại lợi ích đáng kể.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu các triệu chứng gàu dai dẳng hoặc trầm trọng hơn – với sự bong tróc nặng, ngứa,lan rộng hoặc đỏ – hãy đi khám bác sĩ để trị liệu chuyên sâu hơn.

Tiên lượng

Gàu thường là một tình trạng mạn tính, vì vậy nó sẽ có xu hướng quay trở lại. Sử dụng dầu gội chống gàu một hoặc hai lần mỗi tuần để kiểm soát tình trạng này.

Nguyên nhân chính xác của gàu chưa được xác định rõ. Một số giả thuyết cho rằng nó liên quan đến quá trình sản sinh hormone và thường bắt đầu vào khoảng thời gian dậy thì.

Dưới đây là 10 yếu tố có thể được xem xét:

Viêm da tiết bã

Những người bị viêm da tiết bã sẽ có da đầu nhờn và bị kích thích, có nhiều khả năng bị gàu hơn. Viêm da tiết bã ảnh hưởng đến nhiều vùng da, bao gồm sau tai, xương ức, lông mày và hai bên mũi. Da sẽ có màu đỏ, nhờn và được phủ bằng vảy màu trắng hoặc vàng.

Viêm da tiết bã liên kết chặt chẽ với Malassezia, một loại nấm thường trú trên da dầu và chúng ăn các loại dầu mà nang lông tiết ra. Nó thường không gây ra vấn đề gì cả, nhưng ở một số người loại nấm này lại trở nên hoạt động quá mức, khiến da đầu bị kích thích và tạo ra các tế bào da thừa. Khi các tế bào da thừa này chết và bong ra, chúng kết hợp với dầu từ tóc và da đầu, tạo thành gàu.

Chải tóc không đủ

Chải tóc thường xuyên làm giảm nguy cơ gàu, bởi vì nó hỗ trợ trong việc tuần hoàn máu trên da đầu và làm cho không khí trong sợi tóc lưu thông.

Nấm men

Những người nhạy cảm với nấm men có nguy cơ bị gàu cao hơn. Gàu thường trầm trọng hơn vào những tháng mùa đông và tốt hơn khi thời tiết ấm. Điều này có thể là do tia UVA từ mặt trời giúp chống lại nấm men.

Khô da

Những người bị khô da dễ phát triển gàu hơn. Không khí lạnh hoặc quá nóng là nguyên nhân gây ngứa, bong da. Gàu có nguồn gốc từ khô da có xu hướng vảy nhỏ hơn và không nhờn.

Các sản phẩm chăm sóc và gội đầu

Một số sản phẩm chăm sóc tóc có thể kích hoạt da đầu đỏ, ngứa, bong tróc. Thường xuyên gội đầu cũng có thể gây gàu vì nó gây kích ứng da dầu. Một số luận điểm cho rằng gội đầu không thường xuyên có thể gây ra sự tích tụ các tế bào da chết và dầu, dẫn đến gàu, nhưng còn thiếu các bằng chứng khoa học.

Một số tình trạng da

Những người bị bệnh vẩy nến, chàm và một số rối loạn khác về da có xu hướng bị gàu thường xuyên hơn. Nấm da đầu, một tình trạng nhiễm nấm gây gàu nhiều nhất.

Tình trạng y tế

Người lớn mắc bệnh Parkinson và một số bệnh về thần kinh khác dễ bị gàu và viêm da tiết bã.

Một nghiên cứu cho thấy từ 30-83% bệnh nhân HIV gặp phải viêm da tiết bã, so với 3-5% trong dân số nói chung. Bệnh nhân đang hồi phục sau cơn đau tim hoặc đột quị và những người có hệ miễn dịch kém dễ bị gàu hơn.

Chế độ ăn uống

Không sử dụng đủ thực phẩm chứa kẽm, vitamin B và một số loại chất béo có thể làm tăng nguy cơ gàu.

Stress

Có mối liên quan giữa stress và nhiều vấn đề về da.

Tuổi

Gàu phát triển nhiều ở tuổi vị thành niên đến tuổi trung niên, mặc dù nó có thể kéo dài suốt đời. Gàu ảnh hưởng đến nam giới nhiều hơn so với nữ giới, có thể vì những lí do liên quan đến hormone.