Nám da luôn là một vấn đề không hề dễ dàng đối với các chuyên gia thẩm mỹ dù là có kinh nghiệm nhiều năm trong điều trị, bởi nó không giống nhau trên mọi bệnh nhân mà tương đối khác biệt tùy thuộc vào nhiều yếu tố cả về nội sinh lẫn ngoại sinh.
Không có một phương pháp điều trị chung nào luôn mang lại hiệu quả cho mọi trường hợp. Hầu hết các trường hợp được điều trị bằng các sản phẩm dùng ngoài, hoạt chất có thể được dùng đơn độc hoặc phối hợp với nhau. Các phương pháp điều trị khác có thể kể đến là thay da hóa học và trị liệu bằng ánh sáng với các dạng chùm laser khác nhau hay các nguồn ánh sáng xung cường độ cao.
Tất cả các bệnh nhân có tình trạng nám da nên được tư vấn về tiến trình diễn biến tự nhiên của bệnh và sự cần thiết phải tuân thủ một kế hoạch điều trị lâu dài. Việc ngừng uống một số loại thuốc cũng như tránh dùng mỹ phẩm có mùi thơm được khuyến cáo. Ngoài ra, cần hiểu rõ rằng nám sẽ tái phát khi bệnh nhân tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và các nguồn tia cực tím khác. Các biện pháp Photoprotective như tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời và thường xuyên sử dụng kem chống nắng phổ rộng luôn được khuyến cáo mặc dù các nghiên cứu lâm sàng về vai trò của chúng vẫn chưa đầy đủ.Điều trị với các tác nhân ức chế sản sinh sắc tố melanin phải được duy trì trong nhiều tháng trước khi kết quả lâm sàng trở nên đáng kể.Các thành phần hoạt chất dùng tại chỗ tỏ ra hiệu quả hơn rất nhiều trong các loại nám biểu bì.
Hydroquinon
Hydroquinone (HQ), còn được gọi là dihydroxybenzen, là một hợp chất hydroxyphenolic có cấu trúc tương tự như tiền thân của melanin. Nó ức chế sự chuyển đổi của DOPA thành melanin bằng cách ức chế enzyme tyrosinase. HQ không chỉ tác động đến sự hình thành, melanin hóa và suy thoái của các melanosome mà còn ảnh hưởng đến cấu trúc màng của các tế bào melanocyte (tế bào sắc tố) và cuối cùng gây hoại tử toàn bộ các melanocyte.HQ là một chất có thể bị oxy hóa khi đựng trong các ống hoặc chai lọ làm biến màu các chế phẩm từ màu trắng sang màu nâu. Sản phẩm đã trải qua sự thay đổi màu sắc này sẽ không còn hiệu quả và cần được loại bỏ.
HQ là hoạt chất làm trắng được sử dụng phổ biến nhất trên toàn thế giới và nó vẫn là tiêu chuẩn vàng trong điều trị nám, đặc biệt là các loại nám biểu bì.HQ thường được sử dụng trong điều trị nám ở các nồng độ khác nhau từ 2-5% với tần suất một lần mỗi ngày.Các kết quả của việc điều trị bằng HQ trở nên rõ ràng sau 5-7 tuần và việc điều trị nên được tiếp tục trong ít nhất từ ba tháng đến một năm. HQ cũng được thiết kế công thức kết hợp với các thành phần khác như các hoạt chất chống nắng, corticoid, retinoid, acid glycolic để mang lại kết quả điều trị tốt hơn.
Các phản ứng có hại của HQ có liên quan đến liều lượng và thời gian điều trị, trong đó kích ứng da thường gặp nhất. Các tác dụng phụ khác bao gồm nổi ban đỏ, đau nhức, kích ứng và viêm da tiếp xúc dị ứng, biến đổi màu móng tay, nhược sắc và tăng sắc tố nghịch lý.Hiện tượng mất sắc tố “confetti – like” hay guttate hypomelanosis được đặc trưng bởi các đốm da mất sắc tố xuất hiện trên nền da tăng sắc tố, có thể xuất hiện khi sử dụng HQ ở nồng độ cao. Ochronosis ngoại sinh (sắc tố màu xanh-đen xuất hiện trên vùng da điều trị) trước đó đã được báo cáo xảy ra chủ yếu ở các trường hợp da sẫm màu sử dụng kéo dài nồng độ cao HQ, tuy nhiên sau này cũng đã được báo cáo xuất hiện ở người da trắng khi sử dụng dài hạn hoặc ngắn hạn HQ ở nồng độ 2%. Các nguyên nhân của hiện tượng tăng sắc tố mà hydroquinone gây ra trong ochronosis ngoại sinh vẫn còn mang tính lý thuyết, sự cải thiện sau đó diễn ra rất chậm sau khi ngừng sử dụng các tác nhân.
Azelaic acid
Azelaic acid là một acid dicarboxylic tự nhiên chứa 9 nguyên tử carbon, không phenolic, bão hòa có khả năng ức chế cạnh tranh tyrosinase. Acid azelaic ban đầu được phát triển như là một tác nhân điều trị mụn nhưng vì ảnh hưởng trên tyrosinase, nó cũng đã được sử dụng để điều trị các tình trạng rối loạn sắc tố da như nám. Cơ chế hoạt động của nó bao gồm ức chế sự hoạt động của các enzym ty lạp thể cũng như ngăn chặn tổng hợp DNA, từ đó gây độc trực tiếp lên các tế bào melanocyte. Acid azelaic dùng ngoài không gây mất sắc tố trên các làn da có lượng sắc tố bình thường, đặc điểm này có thể là do tác dụng chọn lọc của nó trên các tế bào melanocyte bất thường. Nó có thể được sử dụng cho các trường hợp tăng sắc tố sau viêm trong điều trị mụn. Các gốc tự do được cho là góp phần vào việc làm tăng sắc tố và acid azelaic có khả năng làm giảm sự sản xuất các gốc tự do.
Một nghiên cứu mù đôi ngẫu nhiên đã chỉ ra rằng nồng độ 20% của acid azelaic tương đương với 4% hydroquinone trong khả năng điều trị nám, nhưng không có tác dụng phụ của nó. Một nghiên cứu có kiểm soát khác cho thấy axit azelaic mạnh hơn hydroquinone 2%.Sự kết hợp của acid azelaic với tretinoin 0,05% hoặc acid glycolic 15-20% có thể làm sáng da rõ rệt và nhanh hơn.